“Ród ludzki” Stanisław Staszic

„Ród ludzki” Stanisława Staszica, jednego z najwybitniejszych przedstawicieli polskiego Oświecenia, to dzieło wyjątkowe. Staszic pracował nad tym wielkim dziełem przez blisko 30 lat. Waga i odkrywczość „Rodu ludzkiego” tkwi w szczegółowej i zdumiewająco przenikliwej analizie dziejów człowieka na Ziemi, której Staszic dokonał w oparciu o swą ogromną, wielodyscyplinarną wiedzę. Autor przytacza, omawia i analizuje główne dzieła historyczne i religijne, które wytyczyły drogi ludzkości, określiły ludziom na setki lat prawa i zasady moralne, stały się święte, niepodważalne, których rozum ludzki nie śmiał tknąć. Wprost porażająca jest logika prowadzenia poszczególnych wywodów, a także misterne obudowanie ich cytatami, faktami historycznymi, wypowiedziami osobistości o wielkim autorytecie. Wnioski wyciągane z tej analizy są nowatorskie, wręcz rewolucyjne, jednak gdy się głębiej nad nimi zastanowić – nie sposób odmówić im racji.

Zaskakująca jest wyjątkowa aktualność dzieła Staszica. Pomimo upływu ponad dwustu lat zawarte w nim myśli, wnioski i przestrogi doskonale pasują do obecnej rzeczywistości. Okazuje się, że ród ludzki podlega wciąż tym samym procesom. Te same prawa i zasady obowiązują dzisiaj, w naszym życiu codziennym, w polityce, w oświacie, w moralności, w stosunku człowieka do człowieka. Tak samo jak kiedyś, tak i teraz grupy ludzi umiejące te prawa wykorzystać czynią to w celu realizacji swoich celów i interesów. Niestety, tak samo jak w przeszłości, dzieje się to przeważnie kosztem innych, którzy nie potrafią się obronić – najczęściej z tego powodu, że nie rozumieją, jak te prawa i reguły działają, albo, co gorsza, nie są w ogóle świadomi ich istnienia. „Ród ludzki” pozwala uświadomić sobie, poznać i zrozumieć mechanizmy, którym podlega człowiek, często mimowolnie, nie zdając sobie sprawy, jak bardzo są one oszukańcze i obłudne.